Koelmiddel van watergekoelde motoren vervangen

Waterkoeling (of beter: vloeistofkoeling) is de standaard bij moderne verbrandingsmotoren. Een luchtgekoelde motor ziet er met zijn koelribben misschien fraaier uit, maar voor de geluiddemping, een gelijkmatige motortemperatuur en de koeling is een vloeistofkoeling gewoon beter.

Waterkoeling (of beter: vloeistofkoeling) is de standaard bij moderne verbrandingsmotoren. Een luchtgekoelde motor ziet er met zijn koelribben misschien fraaier uit, maar voor de geluiddemping, een gelijkmatige motortemperatuur en de koeling is een vloeistofkoeling gewoon beter.

Wanneer het koelmiddel een temperatuur van ca. 85°C bereikt, wordt de thermostaat geopend en stroomt het koelmiddel door de radiateur die in de rijwind is geplaatst. Als de koelmiddeltemperatuur zo ver oploopt dat de radiateur het niet meer voldoende kan afkoelen, schakelt de temperatuurregeling een elektrische ventilator bij. Een door de motor mechanisch aangedreven koelmiddelpomp (waterpomp) pompt het koelmiddel door het systeem. Een uitwendige houder met een waterpeilaanduiding dient als expansievat en voorraadhouder. 

Het koelmiddel bestaat uit water en een bepaald gehalte antivries. Om kalkafzettingen in de motor te voorkomen, wordt gedemineraliseerd water gebruikt. Aan de bijgemengde antivries worden behalve alcohol en glycol nog corrosieremmende additieven toegevoegd.

In de handel zijn verder kant-en-klare koelvloeistofmengsels voor aluminiummotoren en silicaatvrije koelvloeistof voor speciaal daarvoor bedoelde koelsystemen verkrijgbaar. De verschillende soorten koelmiddel hebben ook verschillende kleuren.

De koelvloeistof moet om de twee jaar worden vervangen. Als koelvloeistof eenmaal is afgetapt, bijvoorbeeld bij een motorrevisie, mag deze ook niet meer worden gebruikt.

Hoe veilig het koelwater is voor koning Winter, kun je met een antivriestester in °C meten. Houd er rekening mee, dat een onverwarmde garage in de winter wel beschermt tegen sneeuw, maar niet tegen vorst. Een koelmiddel dat niet vorstbestendig is, kan bij vorst zo veel kracht uitoefenen dat koelslangen, de radiateur of in het ergste geval de motor openscheurt.

De motor moet vóór vervanging van de antivries koud zijn (max. 35°C), omdat het systeem anders onder druk staat en er risico op brandwonden bestaat. Afhankelijk van het motortype moeten eerst de kuip, de tank, het zadel en/of de zijkap worden verwijderd. De meeste motoren hebben een aftapschroef in de buurt van de koelmiddelpomp (zoek dit eventueel op in de bedieningshandleiding). 

Nadat je een geschikte opvang (bijv. een multifunctionele bak) hebt klaargezet, verwijder je de aftapschroef. De vuldop wordt na verwijdering van de aftapschroef langzaam geopend, zodat het aftappen enigszins te sturen valt. Bij motoren zonder aftapschroef wordt de onderste slang van de radiateur eenvoudig verwijderd. Uitgerekte klemmen mogen niet worden hergebruikt. Afhankelijk van het koelsysteem moet het overloopreservoir eventueel worden gedemonteerd en leeggegoten. 

Als er enig koelmiddel over gelakte voertuigonderdelen is gelopen, kan dit met voldoende water worden afgespoeld.

Nadat het hele systeem is geleegd, wordt de aftapschroef van een nieuwe keerring voorzien en weer vastgeschroefd. Gebruik voor het aanhalen altijd een momentsleutel (het aanhaalmoment vind je in de reparatiehandleiding), want de schroef wordt in het aluminiumschroefdraad van de motor al snel te ver doorgedraaid.

Er zijn verschillende soorten antivries: kant en klaar gemengd, die vorstvrij is tot ca. -37°C, of ongemengd, die eerst nog verdund moet worden met gedemineraliseerd water. Bij onverdunde antivries staat informatie over de mengverhoudingen op de verpakking. Let op: Gebruik voor het mengen en bijvullen uitsluitend gedemineraliseerd water. Houd er rekening mee dat antivries ook in de zomer noodzakelijk is, want speciale additieven beschermen de motor tegen interne roestvorming resp. tegen oxidatie. 

Het koelmiddel wordt langzaam in de vulbuis bijgevuld totdat het niveau niet meer daalt. Vervolgens laat je de motor draaien. Als de motor een ontluchtingsschroef heeft, laat je deze open totdat de lucht is ontsnapt en er alleen nog koelmiddel naar buiten komt. Het kan voorkomen, dat het niveau snel daalt nadat de thermostaat is geopend. Dat is normaal, want dan stroomt het water door de radiateur (het grote koelcircuit). In dat geval vul je koelmiddel bij en sluit je de vuldop. 

Afhankelijk van het koelsysteem moet ook nog koelmiddel in het overloopreservoir worden bijgevuld tot tussen de markeringen 'Min' en 'Max'. De motor moet nu blijven draaien totdat de elektrische ventilator wordt ingeschakeld. Houd de hele tijd het koelmiddelpeil en de motortemperatuur in de gaten. 

Omdat het water door de warmte is uitgezet, is het nodig dat het koelmiddelpeil nog een keer wordt gecontroleerd bij een koude motor en rechtopstaande motorfiets. Als het peil in koude toestand te hoog is, moet het overtollige koelmiddel worden afgezogen.

Tot slot reinig je de radiateur aan de buitenkant. Insecten en andere verontreinigingen zijn gemakkelijk te verwijderen met een insectenverwijderaar en een niet te krachtige waterstraal. Gebruik geen stoomreiniger of erg krachtige waterstraal. Verbogen lamellen kun je voorzichtig met een kleine schroevendraaier rechtbuigen. Als het materiaal broos is (aluminium), kun je het beter niet meer buigen.